Stopniowo wzrasta udział kobiet wśród twórców wynalazków. W 2023 r. kobiety stanowiły 28% spośród twórców zgłoszonych wynalazków w Urzędzie Patentowym RP, co w porównaniu z 2019 r. jest 5% wzrostem. Chemia i biotechnologia to dziedziny, w których kobiety patentują najwięcej.

Prawie jedną trzecią wszystkich twórców zaangażowanych w opracowywanie wynalazków zgłoszonych przez podmioty polskie do Urzędu Patentowego stanowiły kobiety. Natomiast jeżeli chodzi o wynalazki, w których co najmniej jednym z twórców była kobieta, to ich udział w ogólnej liczbie zgłoszonych w 2023 r. wynalazków krajowych wyniósł 40%. Dla porównania w 2019 r. było to tylko 34%.

Kobiety najczęściej przodują w patentowaniu wynalazków z dziedziny chemii wysokogatunkowych związków organicznych (17%), chemii materiałów podstawowych (9%) oraz biotechnologii (9%)[1]. Natomiast pod względem geograficznym mamy najwięcej wynalazczyń w województwie mazowieckim (215) oraz lubelskim (204)[2].

Kobiety projektantki – w Polsce i Unii Europejskiej

Kobiety są niedostatecznie reprezentowane w zawodzie projektanta i w tworzeniu designu. Tylko co czwarty projektant wzorów przemysłowych w UE to kobieta (24%)[3], zresztą podobnie jak w Polsce – 25%[4]. W projektowaniu jedynie 21% wzorów zarejestrowanych w UE uczestniczyła przynajmniej jedna projektantka, a w naszym kraju liczba ta wyniosła 26%[5]. W ciągu ostatnich 20 lat udział projektantek i wzorów przemysłowych tworzonych przez kobiety w UE wzrósł, ale bardzo powoli. W Polsce w tym samym okresie średnioroczny wzrost liczby takich zgłoszeń był na poziomie 22% i zwiększył się z poziomu 18,7% w 2004 r. do 27,3% w 2023 r. Jak piszą autorzy badania Women in design, przy obecnych tendencjach zniwelowanie tej różnicy między płciami zajęłoby ponad 50 lat.

Kobiety w Polsce najczęściej projektują: materiały i sprzęt biurowy, meble oraz symbole graficzne i logo, a najrzadziej: urządzenia fotograficzne, filmowe i optyczne, maszyny drukarskie i biurowe, urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy i ratunkowy, a także artykuły tytoniowe i sprzęt dla palaczy[6].

Kobiety wynalazczynie

Najaktywniejszymi twórczyniami, które uczestniczyły w opracowywaniu wynalazków zgłoszonych do Urzędu Patentowego w zeszłym roku były Grażyna Żak (29) i Elżbieta Szałkowska (19) z Instytutu Nafty i Gazu oraz Izabela Major (19) z Politechniki Częstochowskiej.

Wybitnym przykładem polskiej twórczyni i naukowczyni jest dr Marta Karczewicz[7]. Jej nazwisko pojawiło się w ponad 400 zgłoszeniach patentowych, z czego prawie 130 uzyskało patenty europejskie. Jest finalistką European Inventor Award 2019, najważniejszego konkursu na świecie dla wynalazców oraz autorką wielu przełomowych wynalazków związanych z kompresją obrazu. To dzięki niej oglądamy filmy na Netflixie, korzystamy ze Skype czy Zoom’a.

Urząd Patentowy wspiera talenty kobiet

Widoczność kobiet w wynalazczości czy tworzeniu rozwiązań z zakresu własności intelektualnej jest istotny dla rozwoju innowacyjnej gospodarki. Przez ostanie kilkanaście lat UPRP organizuje pionierską serię międzynarodowych konferencji w ramach cyklu "Innowacyjność i kreatywność kobiet". Partnerem wydarzenia były: Światowa Organizacja Własności Intelektualnej oraz Urząd UE ds. Własności Intelektualnej. W 2023 r. w ramach Grupy Krajów Europy Środkowej i Krajów Bałtyckich (CEBS) zaprosiliśmy do współpracy projektantki z Europy Środkowo-Wschodniej, które prezentowały swoje prace podczas międzynarodowej wystawy wzornictwa przemysłowego w Genewie. Przykładem niematerialnego dziedzictwa i pierwszego oraz dotychczas jedynego zarejestrowanego w Polsce oznaczenia geograficznego są koronki koniakowskie, a prezeską Fundacji Koronki Koniakowskich jest Lucyna Ligocka-Kohut.

„Prezentując dokonania kobiet wynalazczyń, projektantek czy twórczyń, chcemy pokazywać, że ochrona własności intelektualnej to dziedzina, w której kobiety odnoszą sukcesy. Dzięki wiedzy i projektom promującym talenty kobiet wiemy, jak wiele wyzwań przed nimi i cieszę się, że powoli, ale wzrasta liczba kobiet planujących karierę w innowacjach i ekosystemie własności intelektualnej” – dodaje Edyta Demby-Siwek, Prezes Urzędu Patentowego RP.

W samym urzędzie kobiety wśród kadry kierowniczej, licząc od stanowiska naczelnika wzwyż, stanowią 73,4%. Panie pełnią też funkcje zarządcze w urzędzie – zarówno poprzednia, jak i obecna Prezes UPRP to kobieta.

Utrzymujący się stosunkowo niski procent kobiet jako twórczyń wynalazków, wzorów użytkowych czy wzorów przemysłowych to utrata talentów i zablokowany potencjał kobiet. Więcej kobiet to więcej korzyści w gospodarce oraz droga do stworzenie bardziej sprawiedliwego, równościowego świata własności intelektualnej.

[1] Średni udział patentów, w których co najmniej jednym twórcą była kobieta w ogólnej liczbie patentów udzielonych przez UPRP w latach 2019-2023

[2] Pod względem liczby zgłoszonych w 2023 do UPRP wynalazków krajowych, których co najmniej jednym z twórców była kobieta i według siedziby pierwszego zgłaszającego

[3] Badanie EUIPO, 2023

[4] Udział kobiet wśród wszystkich polskich twórców wzorów przemysłowych zgłoszonych w UPRP w latach 2019-2023

[5] Średni udział wzorów przemysłowych, których co najmniej jednym twórcą była kobieta w ogólnej liczbie praw z rejestracji wzorów przemysłowych udzielonych przez UPRP w latach 2019-2023

[6] Według liczby praw z rejestracji wzorów przemysłowych udzielonych przez UPRP w latach 2019-20233, których co najmniej jednym twórcą była kobieta

[7] Więcej na Polska innowatorka zmienia świat w „Kwartalnik”, s.93