Procedura krajowa inicjowana jest wnioskiem (podaniem) zgłaszającego skierowanym do Urzędu Patentowego RP o udzielenie ochrony na zgłaszane przez niego rozwiązanie (np. wynalazek lub wzór użytkowy). Uzyskana w ten sposób ochrona obejmuje jedynie terytorium Polski.

W postępowaniu w sprawie udzielenia patentu lub prawa ochronnego można wyodrębnić następujące etapy:

1. Przyznanie daty zgłoszeniu, po sprawdzeniu, czy zgłoszenie zawiera wszystkie elementy wymagane do przyznania daty (więcej na temat wymaganych dokumentów w artykule Dokumentacja zgłoszeniowa).
2. Klasyfikacja wynalazku /wzoru użytkowego i sporządzenie sprawozdania ze stanu techniki oraz wstępnej oceny zgłoszenia (więcej o klasyfikacji w artykule Klasyfikacja patentowa).
3. Badanie formalnoprawne. W trakcie tego badania Urząd może wzywać zgłaszającego do uzupełnienia zgłoszenia lub usunięcia braków pod rygorem umorzenia postępowania.
4. Ewentualne badanie zgłoszeń naruszających art. 28 i 29 Pwp. W przypadku, gdy zgłoszenie narusza ww. przepisy Urząd wydaje decyzję o odmowie udzielenia patentu.
5. Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku /wzoru użytkowego w Biuletynie Urzędu Patentowego następuje niezwłocznie po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskania patentu lub prawa ochronnego. Ogłoszenie może nastąpić wcześniej na wniosek zgłaszającego .
6. Badanie merytoryczne zgłoszenia. Na tym etapie badana jest zdolność patentowa lub ochronna rozwiązania (więcej o zdolności patentowej i ochronnej w artykule Zdolność patentowa i zdolność ochronna). Badanie merytoryczne może zakończyć się wydaniem decyzji o udzieleniu prawa wyłącznego, decyzji o odmowie udzielenia tego prawa lub decyzji o umorzeniu postępowania (więcej o decyzji pozytywnej w artykule Decyzja o udzieleniu patentu lub prawa ochronnego).
7. Zgłaszający wynalazek może w toku rozpatrywania zgłoszenia lub w okresie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji o odmowie udzielenia patentu, złożyć wniosek o udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy, jeżeli dany wynalazek ma również cechy wzoru użytkowego.
8. W przypadku wydania decyzji o udzieleniu prawa i uiszczeniu opłaty za ochronę nadawany jest numer prawa, o udzielonym prawie dokonuje się wpisu do Rejestru patentowego lub wzorów użytkowych , ogłasza się w Wiadomościach Urzędu Patentowego oraz wydaje dokument patentowy lub świadectwo ochronne.

Wobec prawomocnej decyzji o udzielaniu prawa wyłącznego każdy może wnieść sprzeciw (w ciągu 6 miesięcy od ogłoszenia o udzieleniu prawa).

W przypadku uznania przez uprawnionego sprzeciwu za zasadny, Urząd Patentowy wydaje decyzję o uchyleniu prawa i umorzeniu postępowania. Jeżeli uprawniony podniesie zarzut, że sprzeciw jest bezzasadny albo uprawniony nie ustosunkuje się do sprzeciwu, Prezes Urzędu Patentowego wyznacza eksperta do rozpatrzenia sprawy, który prowadzi w tym względzie postępowanie.

W wyniku złożenia wniosku o unieważnienie prawa wszczynane jest postępowanie sporne.

Ponadto w stosunku do udzielonego prawa może toczyć się postępowanie w sprawie wpisu do rejestru (zainicjowane wnioskiem o wpis do rejestru).

W postępowaniu przed Urzędem Patentowym, odnośnie wynalazków i wzorów zgłoszonych w ramach procedury krajowej, zastosowanie mają przede wszystkim przepisy Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2003r. Nr 119, poz. 1117 ze zmianami). Jedynie w sprawach nieuregulowanych ww. ustawą stosuje się odpowiednio kodeks postępowania administracyjnego.