Wynalazki i wzory użytkowe są przedmiotami ochrony, na które Urząd Patentowy RP udziela praw wyłącznych. Na wynalazki udzielane są patenty, a na wzory użytkowe udzielane są prawa ochronne.

W kolejnych podrozdziałach zawarte zostały szczegółowe informacje na temat ochrony wynalazków i wzorów użytkowych, np. „Jak opatentować wynalazek lub ochronić wzór użytkowy?​”

W postępowaniu w sprawie udzielenia patentu na wynalazek lub prawa ochronnego na wzór użytkowy duże znaczenie ma spełnienie przewidzianych prawem wymogów formalnych.

  1. Kwestie związane z ochroną prawną wynalazków i wzorów użytkowych reguluje ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2017 r., poz. 776 z późn. zm., dalej zwana jako PWP) oraz rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 102, poz. 1119, z 2005 r. Nr 109, poz. 910 z 2015 r., poz. 366 oraz z 2016 r. poz. 1840).
  2. Urząd Patentowy RP jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach z zakresu własności przemysłowej. Do zadań Urzędu należy m.in. przyjmowanie i badanie zgłoszeń dotyczących wynalazków i wzorów użytkowych.
  3. Stroną w postępowaniu przed Urzędem Patentowym RP w sprawie uzyskania patentu na wynalazek lub prawa ochronnego na wzór użytkowy jest zgłaszający.
  4. Pełnomocnikiem strony w postępowaniu przed Urzędem Patentowym RP w sprawach związanych z dokonywaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń oraz utrzymywaniem ochrony wynalazków i wzorów użytkowych może być rzecznik patentowy lub osoba świadcząca usługi transgraniczne w rozumieniu ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych.
  5. Pełnomocnikiem osoby fizycznej może być również współuprawniony, a także rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.
  6. Osoby niemające miejsca zamieszkania lub siedziby na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą działać za pośrednictwem rzecznika patentowego. Obowiązek ten nie dotyczy osób mających miejsce zamieszkania lub siedzibę na obszarze Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.
  7. Patent jest prawem wyłącznym udzielanym na wynalazek, bez względu na dziedzinę techniki, który jest nowy, posiada poziom wynalazczy i nadaje się do przemysłowego stosowania.
  8. Prawo ochronne na wzór użytkowy jest prawem wyłącznym udzielanym na nowe i nadające się do przemysłowej zastosowania rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci.
  9. Patent trwa dwadzieścia lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Prawo ochronne na wzór użytkowy trwa dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym.

Warunkiem trwania patentu lub prawa ochronnego jest uiszczenie opłat okresowych za ochronę wynalazków i wzorów użytkowych.

  1. Przez uzyskanie patentu lub prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku lub wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
  2. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy przysługuje twórcy, na warunkach określonych w ustawie Prawo własności przemysłowej.

Zgodnie z art. 11 PWP prawo do uzyskania patentu na wynalazek oraz prawa ochronnego na wzór użytkowy przysługuje twórcy; a współtwórcom prawo to przysługuje wspólnie.

W przypadku, gdy strony nie ustalą inaczej, prawo do patentu na wynalazek lub prawa ochronnego na wzór użytkowy dokonany przez twórcę w wyniku obowiązków ze stosunku pracy albo realizacji innej umowy przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu.

Jeśli zgłaszający wynalazek bądź wzór użytkowy nie jest jego twórcą, obowiązany jest wskazać w podaniu twórcę oraz podstawę swojego prawa do uzyskania patentu lub prawa ochronnego.

Tytuł X ustawy określa przepisy karne w przypadku naruszenia praw twórcy projektu wynalazczego lub praw z patentu.

  1. Zgłoszenia rozwiązania w celu uzyskania patentu lub prawa ochronnego dokonuje się przez wniesienie do Urzędu Patentowego dokumentacji zgłoszeniowej, tj.:
  • podania , zawierającego co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu, patentu dodatkowego lub prawa ochronnego;
  • opisu rozwiązania (w jednym egzemplarzu) ujawniający jego istotę;
  • zastrzeżeń patentowych albo ochronnych (w jednym egzemplarzu) określających zastrzegany wynalazek/wzór użytkowy i zakres żądanej ochrony przez podanie cech technicznych rozwiązania odnoszących się do składu lub struktury wytworu, czynności oraz środków technicznych sposobu, budowy lub związków konstrukcyjnych urządzenia bądź nowego zastosowania znanego wytworu. Zastrzeżenia patentowe/ochronne powinny być w całości poparte opisem wynalazku/wzoru użytkowego
  • rysunków (w jednym egzemplarzu) – w przypadku wynalazku jeżeli są one niezbędne do zrozumienia wynalazku. Rysunki w zgłoszeniu wzoru użytkowego są obligatoryjne;
  • skrótu opisu (w jednym egzemplarzu) stanowiącego zwięzłą i jasną informację określającą przedmiot i charakterystyczne cechy techniczne rozwiązania.
  1. Urząd uznaje zgłoszenie za dokonane, jeżeli zawiera ono co najmniej podanie oraz części wyglądające zewnętrznie na opis wynalazku lub wzoru użytkowego i na zastrzeżenie patentowe lub ochronne, a dodatkowo przy zgłoszeniu wzoru użytkowego również rysunki.

Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono do Urzędu Patentowego z zachowaniem formy pisemnej również za pomocą telefaksu lub w postaci elektronicznej. W przypadku przesłania zgłoszenia telefaksem oryginał zgłoszenia należy dostarczyć w terminie 30 dni od daty nadania. Urząd zwraca uwagę, że zgłoszenie w postaci elektronicznej może być dokonane jedynie przy użyciu oprogramowania i w formatach używanych przez Urząd Patentowy. Dokumenty w postaci elektronicznej muszą zostać opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub profilem zaufanym.

Dokumentacja zgłoszeniowa powinna być sporządzona zgodnie z wymogami zawartymi w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych (Dz.U. Nr 102, poz. 1119 oraz z 2005 r. Nr 109, poz. 910, z 2015r., poz. 366 oraz z 2016 r. poz. 1840).

  1. Opłata za zgłoszenie wynalazku lub wzoru użytkowego wynosi w swoim podstawowym wymiarze 550 zł. W przypadku zgłoszeń dokonywanych w postaci elektronicznej opłata za zgłoszenie wynosi w swoim podstawowym wymiarze 500 zł.

W przypadku, gdy zgłaszający wykaże, że nie jest w stanie ponieść w pełnej wysokości opłaty za zgłoszenie wynalazku lub wzoru użytkowego, Urząd Patentowy zwalnia go częściowo od tej opłaty. Pozostała opłata nie może być niższa niż 20% opłaty należnej.

  1. Zgłaszający wynalazek może w toku rozpatrywania zgłoszenia lub w okresie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji o odmowie udzielenia patentu, złożyć wniosek o udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy, jeżeli dany wynalazek ma również cechy wzoru użytkowego. Takie zgłoszenie wzoru użytkowego uważa się za dokonane w dniu zgłoszenia wynalazku. Zgłoszenie wzoru użytkowego przekształconego z wynalazku musi odpowiednio spełniać wymagania dotyczące dokumentacji dla wzoru użytkowego.
  1. Urząd Patentowy dokonuje ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku lub wzoru użytkowego w Biuletynie Urzędu Patentowego, niezwłocznie po upływie osiemnastu miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskana patentu lub prawa ochronnego.
  1. Urząd Patentowy wydaje decyzje o udzieleniu bądź o odmowie udzielenia patentu lub prawa ochronnego po przeprowadzeniu badań określonych ww. ustawą oraz rozporządzeniem.
  1. Ustawa określa również skutki prawne wynikające z przywłaszczenia sobie autorstwa projektu wynalazczego, jak również naruszenia praw wyłącznych (art. 74, 287, 288, 289) np.:
  • w razie zgłoszenia wynalazku albo uzyskania na wynalazek patentu przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać umorzenia postępowania albo unieważnienia patentu; może również żądać udzielenia mu patentu albo przeniesienia na niego już udzielonego patentu;
  • uprawniony z patentu, którego patent został naruszony, lub osoba, której ustawa na to zezwala, może żądać zaniechania naruszania i usunięcia jego skutków oraz wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a także naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
     

Roszczenia z tytułu naruszenia patentu ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat.

 

Więcej o procedurze krajowej można znaleźć w następujących pozycjach: