Zadania i kompetencje Urzędu Patentowego RP określa w sposób szczegółowy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 8, poz. 59, z 2011 r. Nr 129, poz. 737).
Do zadań Urzędu należy w szczególności:
- przyjmowanie i badanie zgłoszeń przedmiotów własności przemysłowej: wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych, topografii układów scalonych oraz produktów leczniczych i produktów ochrony roślin dokonanych w celu uzyskania ochrony, w tym również zgłoszeń dokonywanych w szczególnym trybie normowanym przepisami Unii Europejskiej oraz umowami międzynarodowymi, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,
- orzekanie w sprawach przyznawania podmiotom krajowym i zagranicznym patentów, dodatkowych praw ochronnych, praw ochronnych i praw z rejestracji oraz wydawanie dowodów dokonania zgłoszenia i dokumentów stwierdzających udzielenie tych praw,
- wydawanie decyzji, w trybie postępowania spornego, w sprawach określonych w przepisach ustawy - Prawo własności przemysłowej,
- prowadzenie rejestrów udzielonych patentów, praw ochronnych i praw z rejestracji oraz wydawanie osobom zainteresowanym wyciągów z tych rejestrów.
Ponadto przepisy nakładają na Urząd Patentowy obowiązek: wydawania odpowiednich urzędowych publikacji informacyjnych (Wiadomości Urzędu Patentowego i Biuletyn Urzędu Patentowego), współdziałania z właściwymi organami administracji rządowej, opracowywania projektów ustaw oraz innych aktów normatywnych z zakresu ochrony własności przemysłowej i rzeczników patentowych, uczestniczenia w pracach organów międzynarodowych i rozwijania współpracy z urzędami patentowymi innych państw, prowadzenia wielokierunkowej działalności informacyjnej i popularyzatorskiej o problematyce ochrony własności przemysłowej, inicjowania studiów oraz prac badawczych z tego zakresu.