Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2017 r., poz. 776 z późn. zm.) [zwana dalej Pwp] przedstawia warunki do uzyskania patentu/prawa ochronnego.

ZDOLNOŚĆ PATENTOWA

Urząd Patentowy udziela patentu na wynalazki, które posiadają zdolność patentową. Zdolność te posiadają wynalazki, które charakteryzują się zespołem cech określonych w przepisach prawa, których istnienie konieczne jest, by wynalazek podlegał opatentowaniu.

Inaczej ujmując, patentu udziela się na wynalazki spełniające ustawowe warunki do uzyskania patentu (posiadające zdolność patentową).

Dla oceny zdolności patentowej rozpatrywanego przedmiotu zgłoszenia niezbędne jest aby:

- wynalazek został przedstawiony na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić;

- zastrzeżenia patentowe określały przedmiot żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły oraz aby zastrzeżenia były w całości poparte opisem wynalazku.

Badanie zdolności patentowej przez Urząd Patentowy wymaga ustalenia w pierwszej kolejności, czy zgłoszone rozwiązanie może być uznane za wynalazek. Należy mieć przede wszystkim na względzie, że wynalazek jest rozwiązaniem o charakterze technicznym [patrz zakładka Czym jest wynalazek i wzór użytkowy?].

Dopiero po ustaleniu, że zgłoszone rozwiązanie jest wynalazkiem, możliwe jest badanie, czy wynalazek spełnia ustawowe warunki wymagane do uzyskania patentu.

Nie na wszystkie wynalazki można udzielić ochrony. Zgodnie z art. 29 Pwp patentów nie można udzielić na

  • wynalazki, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami; nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystanie z wynalazku tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo;
  • odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt, a także wytwory uzyskiwane takimi sposobami; przepis ten nie ma zastosowania do sposobów mikrobiologicznych lub innych sposobów technicznych ani do wytworów uzyskiwanych takimi sposobami, o ile nie są to odmiany roślin lub rasy zwierząt;
  • sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach; nie dotyczy to produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce lub leczeniu.

Za wynalazki biotechnologiczne, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami lub moralnością publiczną, w myśl art. 933 ust. 2 Pwp, uważa się w szczególności: 

  • sposoby klonowania ludzi;
  • sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka;
  • stosowanie embrionów ludzkich do celów przemysłowych lub handlowych;
  • sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej zwierząt, które mogą powodować u nich cierpienia, nie przynosząc żadnych istotnych korzyści medycznych dla człowieka lub zwierzęcia, oraz zwierzęta będące wynikiem zastosowania takich sposobów.

Zgodnie z art. 24 Pwp „patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania”.


Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki (art. 25 ust. 1 Pwp).

Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób (art. 25 ust. 2 Pwp).

Dla oceny czy rozwiązanie jest nowe istotny jest sam fakt udostępnienia (ujawnienia), a nie to czy ktokolwiek zapoznał się z udostępnionym wynalazkiem.
Za ujawnienie wynalazku uważa się takie przedstawienie jego istoty, że znawca dziedziny, której wynalazek dotyczy może mieć możliwość jego urzeczywistnienia.

Za stanowiące część stanu techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostępnione do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie (art. 25 ust. 3 Pwp).

Powyższe kryteria dotyczące nowości wynalazku nie wyłączają możliwości udzielenia patentu na wynalazek dotyczący nowego substancji lub mieszanin stanowiącej część stanu techniki do zastosowania lub zastosowania w ściśle określony sposób w sposobach leczenia lub diagnostyki, pod warunkiem że takie zastosowanie nie stanowi części stanu techniki (art. 25 ust. 4 Pwp).

Przepisy nie wyłączają możliwości udzielenia patentu na wynalazek, jeżeli jego ujawnienie nastąpiło nie wcześniej niż sześć miesięcy przed dniem dokonania zgłoszenia wynalazku i było spowodowane oczywistym nadużyciem w stosunku do zgłaszającego lub jego poprzednika prawnego [tzw. ulga w nowości] (art. 25 ust. 5 Pwp).


Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki (art. 26 ust. 1 Pwp).

Stan techniki brany pod uwagę przy ocenie poziomu wynalazczego jest rozumiany podobnie jak w przypadku oceny nowości. Różnica polega na tym, że nie obejmuje on informacji zawartych w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostępnionych do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie (art. 26 ust. 2 Pwp).

Wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa (art. 27 Pwp).

O wynalazku stosowalnym można mówić wówczas, gdy może być on stosowany (realizowany) w sposób powtarzalny z identycznym skutkiem. Wynalazek taki musi zawierać wszystkie środki techniczne możliwe do jego zastosowania oraz musi nadawać się do użytku. Musi realizować jakiś konkretny cel o znaczeniu praktycznym, zaspokajać jakąś praktyczną potrzebę.


ZDOLNOŚĆ OCHRONNA

Urząd Patentowy udziela praw ochronnych na wzory użytkowe, które posiadają zdolność ochronną. Zdolność tę posiadają wzory, które charakteryzują się zespołem cech określonych w przepisach prawa, których istnienie konieczne jest, by na wzór można było udzielić prawa ochronnego.
Inaczej ujmując, prawa ochronne udziela się na wzory spełniające ustawowe warunki do uzyskania prawa ochronnego (posiadające zdolność ochronną).

Dla oceny zdolności ochronnej rozpatrywanego przedmiotu zgłoszenia niezbędne jest aby:

- wzór użytkowy został przedstawiony na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić;

- zastrzeżenia ochronne określały przedmiot żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły oraz aby zastrzeżenia były w całości poparte opisem wzoru użytkowego.

Zdolność ochronną posiadają te wzory użytkowe, które są nowymi i nadającymi się do przemysłowego zastosowania rozwiązaniami o charakterze technicznym, dotyczącymi kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci (art. 94 ust. 1 Pwp) [patrz zakładka Czym jest wynalazek i wzór użytkowy?].

Wymóg postaci przedmiotu uważa się za zachowany także wówczas, gdy wytwór według wzoru użytkowego zdefiniowany jest przestrzennie przez powtarzalne elementy o stałym stosunku rozmiarów (art. 94 ust. 2 Pwp).

Wymóg trwałej postaci przedmiotu uważa się za zachowany także wówczas, gdy wytwór według wzoru użytkowego zmienia swoją postać w związku z korzystaniem zgodnym z przeznaczeniem. (art. 94 ust. 3 Pwp).

Badanie zdolności ochronnej przez Urząd Patentowy wymaga ustalenia w pierwszej kolejności, czy zgłoszone rozwiązanie może być uznane za wzór użytkowy. Należy mieć przede wszystkim na względzie, że rozwiązanie powinno dotyczyć kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci (art. 94 Pwp) [patrz zakładka Czym jest wynalazek i wzór użytkowy?].

Dopiero po ustaleniu, że zgłoszone rozwiązanie jest wzorem użytkowym, możliwe jest badanie, czy wzór użytkowy spełnia pozostałe ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa ochronnego.

Nie na wszystkie wzory użytkowe można udzielić ochrony. Zgodnie z art. 29 Pwp praw ochronnych na wzór użytkowy nie można udzielić na

  • wzory użytkowe, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami; nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystanie z wzoru użytkowego tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo;
  • odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt, a także wytwory uzyskiwane takimi sposobami; przepis ten nie ma zastosowania do sposobów mikrobiologicznych lub innych sposobów technicznych ani do wytworów uzyskiwanych takimi sposobami, o ile nie są to odmiany roślin lub rasy zwierząt;
  • sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach; nie dotyczy to produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce lub leczeniu.

Należy zauważyć, że na zgłoszenia wzorów użytkowych obejmujących dwa ostatnie przypadki nie można udzielić prawa ochronnego przede wszystkim z tego względu, że wymienione tam rozwiązania nie dotyczą przedmiotu o trwałej postaci.

Wzór użytkowy uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki (art. 25 ust. 1 w związku z art. 100 Pwp).

Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób (art. 25 ust. 2 w związku z art. 100 Pwp).

Dla oceny czy rozwiązanie jest nowe istotny jest sam fakt udostępnienia (ujawnienia), a nie to czy ktokolwiek zapoznał się z udostępnionym wzorem.

Za ujawnienie wzoru użytkowego uważa się takie przedstawienie jego istoty, że znawca dziedziny, której wzór dotyczy może mieć możliwość jego urzeczywistnienia.

Za stanowiące część stanu techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostępnione do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie (art. 25 ust. 3 w związku z art. 100 Pwp).

Przepisy nie wyłączają możliwości udzielenia prawa ochronnego na wzór użytkowy, jeżeli jego ujawnienie nastąpiło nie wcześniej niż sześć miesięcy przed dniem dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego i było spowodowane oczywistym nadużyciem w stosunku do zgłaszającego lub jego poprzednika prawnego [tzw. ulga w nowości] (art. 25 ust. 5 w związku z art. 100 Pwp).

W przeciwieństwie do wynalazków, w przypadku zdolności ochronnej wzorów użytkowych nie jest wymagane, by wzory charakteryzowały się odpowiednim poziomem wynalazczym. Zatem można udzielić prawa ochronnego na wzór zupełnie oczywisty. Mogą to być nawet proste zestawienia znanych przedmiotów (o ile zestawienie to spełnia warunki wymienione w cytowanym wyżej art. 94 Pwp).

Wzór użytkowy uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wzoru użytkowego może być uzyskiwany wytwór, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa (art. 27 Pwp).